တင္ေမာင္ထူး: စာၾကည့္တိုက္ မရွိေတာ႔တဲ႔ ရန္ကုန္ (ေမာင္စြမ္းရည္)

တေလာေလးကတင္ ထင္ပါတယ္၊ ျမန္မာ႔အသံ ႏိုင္ငံတကာ သတင္းမွာ တရုတ္ျပည္က စာၾကည့္တိုက္ ၂၄ နာရီ
ဝန္ေဆာင္မႈေပးတဲ႔ သတင္း ၾကည့္လိုက္ရေတာ႔ သေဘာလည္းက် အားလည္းက်မိတယ္။ ကိုယ္ေတြဆီမွာေတာ႔ဖတ္ရႈ
ကိုးကားခ်င္လို႔ ရွာခ်င္ေဖြခ်င္ၿပီဆိုရင္ အေတာ္ေလး စိတ္ညစ္ရပါတယ္။ သူမ်ားႏိုင္ငံက စာၾကည့္တိုက္ႀကီးေတြ ျမင္တိုင္း
ကိုယ္႔ႏိုင္ငံအတြက္ ဝမ္းနည္းမိတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ စာၾကည့္တိုက္ ေဖာင္ေဒးရွင္းရဲ႕ သတင္းေတြမွာ ျပန္ၾကားေရးဝန္ႀကီး
ရဲ႕ မစားရဝခမန္း ဂဏန္းအေရအတြက္ ၫႊန္းကိန္းေတြကို ၾကည့္ၿပီး ဝမ္းနည္းရမွာလား ဝမ္းသာရမွာလား ဝန္ႀကီးရယ္
လို႔သာပဲ ဆိုခ်င္ပါတယ္။ ေသခ်ာတာကေတာ႔ ျပန္ၾကားေရးက ဖြင္႔တဲ႔စာၾကည့္တိုက္ေတြမွာ ျပန္ၾကားေရးက ထုတ္တဲ႔
စာအုပ္ေတာင္ စံုလင္ေအာင္ မရွိတာကေတာ႔ အေသအခ်ာပါပဲ။

စာၾကည့္တိုက္ မရွိေတာ႔တဲ႔ ရန္ကုန္( ေမာင္စြမ္းရည္)

ခုေတာ႔ ေနျပည္ေတာ္မွာ ဖြင္႔ေတာ႔မယ္ ေျပာတာပဲ။ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ေတာ္ စည္ပင္ အေနနဲ႔လည္း ၿမိဳ႕ေတာ္ေဂါက္ကြင္း၊
ၿမိဳ႕ေတာ္စိုက္ခင္း၊ ၿမိဳ႕ေတာ္ အပန္းေျဖစခန္းေတြကို ၿမိဳ႕ျပင္မွာ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေနေပမယ္႔ ၿမိဳ႕တြင္းမွာၿမိဳ႕ေတာ္
စာၾကည့္တိုက္ႀကီး တစ္ခုေတာင္ မရွိတာကလည္း စိတ္မေကာင္းစရာပါပဲ။ အတြင္းဝန္ရံုးႀကီး ျပတိုက္လုပ္မယ္ဆိုရင္၊
ဟိုက္ကုတ္ႀကီးကို ၿမိဳ႕ေတာ္ စာၾကည့္တိုက္ႀကီး လုပ္လိုက္ပါလားဗ်ာ၊ ဘယ္ေလာက္ေကာင္းလိုက္မလဲ။ ခုေတာ႔ဗ်ာ၊
ထားပါေလ၊ ဒီအေၾကာင္းေတြ စဥ္းစားရင္းပဲ ဆရာႀကီး ေမာင္စြမ္းရည္ရဲ႕ ၂၀၀၈ခုႏွစ္က ေဆာင္းပါးေလး သတိရတာနဲ႔
ျပန္ရွာၿပီးတင္ေပးလိုက္ပါတယ္။ မဖတ္ရေသးသူအတြက္ေတာ႔သက္ႀကီးစကား သက္ငယ္ၾကားအေနနဲ႔ ဗဟုသုတေပါ႔ဗ်ာ။

ဆရာႀကီး သခင္ကိုယ္ေတာ္မိႈင္းသာ သက္ရွိထင္ရွား ရွိေသးရင္ျဖင္႔ “အမ်ိဳးသား စာၾကည့္တိုက္ စ်ာပန ျပာခ်သည့္မဟာ
ေလးခ်ိဳးႀကီး” ဆိုၿပီး ကဗ်ာစီကာ ငိုခ်င္းခ်မယ္ ထင္မိပါတယ္။ ဆရာႀကီး သခင္ ကိုယ္ေတာ္မိႈင္း၊ ေမွာ္ဘီဆရာသိန္းႀကီး
စတဲ႔ ကိုလိုနီေခတ္ဦး ပညာရွိႀကီးမ်ားဟာ ဗမာျပည္ အရပ္ရပ္ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းေဟာင္း၊ေက်ာင္းအို အၿပိဳအပ်က္ေတြ
ၾကား သြားၿပီး ေပ ပုရပိုက္ေတြ ႏိႈက္ဖြ ေလ႔လာ ခဲ႔ၾကပါတယ္။ ၿပီးမွ ေမာ္လၿမိဳင္၊ရန္ကုန္လို ၿမိဳ႕ႀကီးေတြမွာ စာေရးသား
အသက္ေမြးၾက ရပါတယ္။ ရန္ကုန္မွာ ေနၾကတဲ႔အခါ “ဘားနဒ္ အခမဲ႔ပိဋကတ္တိုက္” မွာ ေနကုန္ေနခမ္း ဖတ္ရႈေလ႔လာ
ဆည္းပူး ခဲ႔ၾကပါတယ္။ အဲဒါက ခုေရာင္းစားမယ္႔ အမ်ိဳးသားစာၾကည့္တိုက္ သမိုင္းအစပါပဲ။

ဆာ ခ်ားလ္ ဘားနဒ္ တည္ေထာင္ခဲ႔တဲ႔ အခမဲ႔ ပိဋကတိုက္ကို ေအာက္ဗမာျပည္ကို အဂၤလိပ္ သိမ္းပိုက္ၿပီး ခါစမွာပဲ
တည္ေထာင္ခဲ႔ပါတယ္။ အထက္ဗမာျပည္ကို အဂၤလိပ္က ၁၈၈၅ မွ သိမ္းပိုက္တယ္။ ၁၈၈၃ မွာ မစၥတာ ဘားနဒ္
(ေအာက္ဗမာျပည္ ေကာ္မရွင္နာ မင္းႀကီး) က သူ႔ရဲ႕ ပိဋကတိုက္ကို တည္ေထာင္ပါတယ္။ မႏၲေလးကို အဂၤလိပ္သိမ္း
ေတာ႔ မွန္စီေရႊခ် ေသတၱာႀကီးေတြနဲ႔ အျပည့္ရွိတဲ႔ ေပပုရပိုက္ ေသတၱာႀကီးေတြကို ေရႊေငြ ရတနာေတြထည့္ထားတာ
လို႔ ထင္ၿပီး အဂၤလိပ္တပ္က စစ္သားေတြက ခ်ိဳးဖ်က္ ရိုက္ခြဲ ေမႊေႏွာက္ ရွာေဖြၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင္႔ေပပုရပိုက္ေတြ
နန္းေတာ္ရင္ျပင္မွာ ျပန္႔က်ဲကုန္တယ္။ ဒါေတြရဲ႕တန္ဖိုးကို သိတဲ႔ စစ္ဗိုလ္ႀကီး မစၥတာခ်ားလ္ကရသမွ် ျပန္လည္ေကာက္
ယူ စုေဆာင္းၿပီး ရန္ကုန္ရွိ သူ႔စာၾကည့္ ပိဋကတ္တိုက္မွာ ျဖည့္ဆည္း ထားခဲ႔ပါတယ္။ စစ္တပ္တိုင္းမွာ ဓားျပသူေတြ ပါ
တတ္သလို စာေပ ျမတ္ႏိုးသူေတြလည္း ပါတတ္တာကို သတိျပဳစရာေကာင္းပါတယ္။

ဘားနဒ္ အခမဲ႔ ပိဋကတ္တိုက္မွာ တရားဝန္ႀကီး ဂ်ာဒင္း၊ ပါဠိပါေမာကၡ ခ်ားလ္ဒါး တို႔လို စာေပ ဝါသနာရွင္ႀကီးေတြက
လည္း သူတို႔ စုေဆာင္းထားတဲ႔ ေပပုရပိုက္ေတြထပ္ၿပီး လႈၾကပါေသးတယ္။ ကင္းဝန္မင္းႀကီးရဲ႕ ကိုယ္ပိုင္စာၾကည့္တိုက္
နဲ႔ ပုဂံဝန္ေထာက္မင္း ဦးတင္တို႔ရဲ႕ ကိုယ္ပိုင္ စာၾကည့္တိုက္ေတြက ေပပုရပိုက္ေတြကိုေတာ႔ဝယ္ယူၿပီးမွ ျဖည့္ဆည္းပါ
တယ္။ ဒုတိယ ကမာၻစစ္ ျဖစ္လို႔ စစ္ေဘးကေဝးေအာင္ ဆရာေဇာ္ဂ်ီတို႔က ေရႊတိဂံုေျခေတာ္ရင္းကို ေရႊ႕ေျပာင္း
ကယ္တင္တဲ႔ အခါ ေပပုရပိုက္ ၇၅၀၀ မွ် ရွိေနပါၿပီ။

စာၾကည့္တိုက္ကို ပိဋကတ္တိုက္လို႔ ေခၚခဲ႔ၾကတာ အနည္းဆံုး ပုဂံေခတ္ကေန လြတ္လပ္ေရးေခတ္ဦး အထိႏွစ္ေပါင္း
တစ္ေထာင္နီးပါး အစဥ္အလာ ရွိခဲ႔ပါတယ္။ ဆရာဦးခင္ေဇာ္ (ဆရာေက)၊ ဆရာေဇာ္ဂ်ီ၊ ဆရာတိုက္စိုးတို႔ကို ပိဋကတ္
တိုက္စိုးလို႔ ေခၚပါတယ္။ ေနာက္မွ စာၾကည့္တိုက္နဲ႔ စာၾကည့္တိုက္မႈးရယ္လို႔ ေခၚတြင္ လာခဲ႔တာပါ။

ဗမာျပည္ဟာ ႏိုင္ငံငယ္ေပမယ္႔ ပိဋကတ္တိုက္ အစဥ္အလာကျဖင္႔ ရွည္ၾကာ ခိုင္မာခဲ႔ပါတယ္။ ခရစ္ႏွစ္ ၁၀၄၄ ကနန္း
တက္တဲ႔ အေနာ္ရထာ မင္းႀကီးရဲ႕ ပိဋကတ္တိုက္ဟာ ဒီေန႔ထိ ျမင္ေတြ႕ေနရပါေသးတယ္။ နားေတာင္းမ်ား၊နရသီဟပ
ေတ႔၊ ဖြားေစာ၊ က်စြာမင္းႀကီးသမီး စတဲ႔ မင္းမႉးမတ္ မိဖုရားမ်ားနဲ႔ အရပ္သား လူခ်မ္းသာမ်ားကပါ ပိဋကတ္တိုက္
ေဆာက္လုပ္ လွဴဒါန္းတဲ႔ အေထာက္အထားေတြ ေတြ႕ရပါတယ္။ ရာဇကုမာရ္ တည္ေထာင္တဲ႔ေက်ာက္သား စာၾကည့္
တိုက္ကေတာ႔ ပီဒဗလ်ဴဒီ လမ္းဌာနက ဖ်က္ၿပီး လမ္းခင္းတဲ႔ အထဲကို ထည့္လိုက္သတဲ႔။

တျခား ပိဋကတ္တိုက္ အပ်က္အစီး တစ္ခ်ိဳ႕ကိုေတာ႔ ေတြ႕ရဆဲပါပဲလို႔ ေဒါက္တာတိုးလွက

ဓာတ္ပံုနဲ႔တကြစပယ္ျဖဴမဂၢဇင္း ၂၀၀၄ မွာ ေဖာ္ျပခဲ႔ဖူးပါတယ္။

အေနာ္ရထာ မင္းႀကီး၏ ပိဋကတ္တိုက္ေတာ္၊ ပုဂံၿမိဳ႕။

ဗမာ ရွင္ဘုရင္ေတြမွာ ကိုယ္ပိုင္ နန္းတြင္း စာၾကည့္တိုက္ေတြ ရွိပါတယ္။ ၿမိဳ႕ေတာ္အသစ္ ထူေထာင္ရင္ပိဋကတ္တိုက္
အသစ္လည္း ထူေထာင္တယ္ (အေဟာင္းကဟာေတြ ေရႊ႕ယူရတာ မဟုတ္ဘူး)။ မာမာေအးသီဆိုတဲ႔ မႏၲေလးၿမိဳ႕
သီခ်င္းမွာ ၿမိဳ႕တည္ေတာ႔ “ပိဋကတ္ တိုက္ေတာ္” ဆိုတာပါေၾကာင္း ၾကားရပါမယ္။ အမ်ားအားျဖင္႔ ဘုရားစာေတြကို
ေပရြက္ေပၚမွာ ေရးကူးပါတယ္။ ဘုရင္ရဲ႕ လႊတ္ရံုး လႊတ္ေတာ္ ဇာတာကပ္တို႔မွာေတာ႔ ထန္းရြက္နဲ႔ ေရးသတဲ႔။ “ေပတသီး
က်ီးတသား” ဆိုတဲ႔စကားအရ ေပပင္က တစ္ခါသီးၿပီးရင္ေနာက္ထပ္မသီးဘဲ ေသသတဲ႔။ ဒါေၾကာင္႔ နန္းၫြန္႔ နန္းဆက္
ျပတ္တတ္သတဲ႔။ ေပကို ရန္ကုန္ကေန ၾကပ္ေျပးကို ယူမသြားရင္ ေကာင္းမယ္။ မဂၤလာ ထန္းရြက္နဲ႔ ေရးတာပဲယူေပါ႔။
ပိဋကတ္ ေဆာက္လုပ္ လွဴဒါန္းသူေတြက ပိဋကတ္ စာေတြအျပင္ ေနာက္ပိုင္းမွာ ရာဇဝင္က်မ္း၊ နကၡတ္ ေဗဒင္က်မ္း၊
သဒၵါ အလကၤာ က်မ္းေတြလည္းလွဴသတဲ႔။ ေနာက္ထပ္ ေရးဖို႔နဲ႔ ပ်က္ရင္ျပင္ဖို႔ ထန္းပင္ေတြနဲ႔ “ေပလုပ္မ်ဥ္းကိုင္” စာေပ
လုပ္သားျဖစ္တဲ႔ကၽြန္ေတြလည္း လွဴတယ္။ ေျမလည္း လွဴတယ္။ ပိဋကတ္ တိုက္အုပ္ ဘုန္းႀကီးတစ္ပါးလည္း ေက်ာင္း
အပ္ေပးလိုက္ တတ္ပါေသးတယ္။

ဗမာျပည္မွာ ရြာႀကီးႀကီးရွိရင္ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း ႀကီးႀကီးရွိတယ္။ ေက်ာင္းရွိရင္ ပိဋကတ္တိုက္ ရွိတယ္။ အဲဒါေတြဟာ
လူတိုင္းၾကည့္ႏိုင္တဲ႔ ျပည္သူ႔ စာၾကည့္တိုက္ေတြပါပဲ။ အဂၤလိပ္ စစ္တပ္က စစ္သားေတြက ဘုရင္႔စာၾကည့္တိုက္ကိုသာ
ဖ်က္ေပမယ္႔ ဘယ္ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းကိုမွ မဖ်က္ခဲ႔ပါဘူး။ ဒါေၾကာင္႔ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းေတြမွာ ဒီေန႔အထိ ေပပုရပိုက္
ေတြ တနင္႔တပိုး ရွိေနတုန္းပါပဲ။ ျမင္းျခံ ေခ်ာင္းေႏွာင္း ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း၊နန္းမေတာ္ မယ္ႏုရဲ႕ဇာတိ ဖလံခံုရြာ ဘုန္းႀကီး
ေက်ာင္းတို႔ကို နမူနာ ျပခ်င္ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္ လိုက္လံစုေဆာင္းၿပီး ေရာင္းမစားဘဲ ဆရာမင္းသုဝဏ္၊ ဦးေသာ္ေကာင္း၊
ေဒါက္တာသန္းထြန္း တို႔ကတစ္ဆင္႔စာၾကည့္တိုက္ကို လွဴခဲ႔ဖူးပါတယ္။ ပံုမႏိုပ္ရေသးတဲ႔ စာေတြလည္း ပါရွိပါတယ္။
ေရာင္းစားရင္ သူေဌးျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဝါသနာပါရင္ စုပါ၊ ေရာင္းပါ (မႏၲေလး၊ ေမဃဝတီ၊ ေတာင္သမန္တိုက္ရွိ ပိဋကတ္
တိုက္ကိုဦးေသာ္ေကာင္း၊ ဦးေမာင္ေမာင္၊ ဦးထင္ႀကီးတို႔ကို ကၽြန္ေတာ္ ေခၚျပဖူးတယ္။ ဗမာ ဝန္ႀကီး မႉးမတ္ေတြရဲ႕
စာအုပ္ေတြပါ ေတြ႕ရပါတယ္)။

အင္းဝကို မစ္ရွင္ လာေရာက္တဲ႔ ကပၸိတန္ ဆိုင္းမ္ ဆိုတာ မွတ္တမ္းေရးဖူးတယ္။ ဘိုးေတာ္ ဗဒံုမင္းႀကီးရဲ႕စာၾကည့္တိုက္
ဟာ မွန္စီေရႊခ် ေသတၱာႀကီးေတြနဲ႔ စနစ္တက် အမ်ားႀကီးရွိေၾကာင္း ဒင္နယုတ္ျမစ္ရဲ႕အေရွ႕ဘက္မွာ ရွိရွိသမွ် စာၾကည့္
တိုက္ေတြထက္ ႀကီးက်ယ္ ေကာင္းမြန္ေၾကာင္း အံ့ၾသခဲ႔ဖူးပါတယ္။

စာအုပ္ထည့္တဲ႔ ေသတၱာေတြကို “စာတိုက္” လို႔ ေခၚတယ္။ အသံထြက္ “ဇံဒိုက္” တဲ႔။ ေညာင္ရမ္းမင္းသားပိဋကတ္ တိုက္
နဲ႔၊ ကင္းဝန္ ပိဋကတ္တိုက္တို႔လည္း နာမည္ႀကီးပါတယ္။ ခုအခါ တစ္ခ်ိဳ႕ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းေတြမွာ“ဇံဒိုက္” ေတြမွာ
ထမင္းေျခာက္၊ ငါးေျခာက္ ငါးျခမ္း စသည္ ထည့္ေနတာ ေတြ႕ရၿပီး၊ တစ္ခ်ိဳ႕ “ဇံဒိုက္” မွာေတာ႔ေခြး၊ ေၾကာင္၊ ႂကြက္တို႔ရဲ႕
မီးေနခန္း ျဖစ္ကုန္ပါၿပီ။ ဒါေပမဲ႔ ေနာက္ထပ္ စာၾကည့္တိုက္မႈး အာဇာနည္တစ္ေယာက္ေယာက္ ေပၚထြန္းလာလို႔ လိုက္လံ
စုေဆာင္းဦးမယ္ဆိုရင္ ဦးေသာ္ေကာင္းလို ကမာၻေက်ာ္ဖူကူအိုကာ ဆုရွင္ စာၾကည့္တိုက္မႉးႀကီး မုခ် ျဖစ္ႏိုင္ပါေသးတယ္
အမ်ားႀကီး က်န္ေသးတယ္။

သားရိုးကိုင္ ေရႊခ် စာတိုက္ေသတၱာ။

ေခတ္သစ္ စာၾကည့္တိုက္ေတြဟာ ဗမာျပည္ အႏွံ႔အျပားမွာ ၁၉၁၀ ေလာက္ကစၿပီး ေပၚခဲ႔တယ္။ ျမန္မာစာေပျပန္႔ပြား
ေရး အသင္းဆိုတာ ၁၉၂၅ ေလာက္မွာ တည္ေထာင္ၿပီး စာၾကည့္တိုက္ ထြန္းကားေရးကို အထူးအားေပးလံႈ႕ေဆာ္ခဲ႔
တယ္။ ေခါင္းေဆာင္က ေၾကးတိုင္မင္းႀကီးေဟာင္း မစၥတာ ဖာနီဗယ္ တဲ႔။ ေခတ္စမ္း စာေပေခတ္မွာသိပၸံေမာင္ဝ၊ ေဇာ္ဂ်ီ၊
မင္းသုဝဏ္၊ တကၠသိုလ္ ေမာင္သန္႔စင္၊ ျမေကတု၊ ေမာင္သုတ၊ ကုသ၊ ေဒါက္တာလွေဖတို႔နဲ႔တကြ သခင္ဘေသာင္း တို႔
ကိုပါ စင္တင္ ေမြးထုတ္ ေပးခဲ႔သူပါ။ ပဲေရာ႔ဦးဆန္နီ၊ ဆရာေဇာ္ဂ်ီ၊ လူထုဦးလွ(ႀကီးပြားေရး ဦးလွ) တို႔ဟာ စာၾကည့္တိုက္
ဖြံ႕ၿဖိဳးေရးမွာ အထူး အေရးပါခဲ႔ပါတယ္။ သူတို႔နာမည္ၾကားရင္လက္အုပ္ ခ်ီရပါတယ္။ မစၥတာ ဖာနီဗယ္ဟာ သမိုင္းနဲ႔
စာေပသုေတသီ၊ ေဘာဂေဗဒ ပညာရွင္ပါ။ ဦးႏုကသတိုးသီရိ သုဓမၼဘြဲ႕ ေပးခဲ႔ပါတယ္။ ဗိုလ္ေနဝင္းက စီအိုင္ေအဆိုၿပီး
ႏွင္ထုတ္ခဲ႔ၿပီး သူတို႔ တည္ေထာင္ခဲ႔တဲ႔သုေတသနအသင္းကို ဖ်က္ပစ္ လိုက္ခဲ႔ပါတယ္။ ဦးေသာ္ေကာင္းအေၾကာင္း ေရး
တဲ႔ စာအုပ္မွာဦးေသာ္ေကာင္းဟာ အဲဒီအေၾကာင္းေတြကို ထည့္ေျပာခဲ႔ပါတယ္။ ငိုသံပါေနတယ္လို႔ ထင္မိပါတယ္။

ဗမာျပည္ လြတ္လပ္ေရးရေတာ႔ ဘားနဒ္ ပိဋကတ္တိုက္ကို ငံုၿပီး ႏိုင္ငံေတာ္ ဂုဏ္နဲ႕အညီ ႏိုင္ငံေတာ္စာၾကည့္တိုက္
ရယ္လို႔ ထူေထာင္တယ္။ ေနာင္အခါ အမ်ိဳးသား စာၾကည့္တိုက္လို႔ အမည္ေျပာင္းတယ္။ ေနရာရွစ္ခါေျပာင္းလို႔ စာအုပ္
ေဟာင္းေတြနဲ႔ ေပပုရပိုက္ေတြ က်ိဳးပ်က္ရတယ္။ ခုထက္ထိ စာၾကည့္တိုက္အေဆာက္အအံု ကိုယ္ပိုင္ လံုးဝမရွိေသး၊
ရွိတာေရာင္းစားလိုက္ရင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ႀကီးဟာ စာၾကည့္တိုက္ မရွိတဲ႔ၿမိဳ႕အျဖစ္ ေဟာင္းေလာင္းႀကီး က်န္ရစ္ပါေတာ႔မယ္။
ကမာၻမွာ စာၾကည့္တိုက္ ကိုယ္ပိုင္ အေဆာက္အအံု မရွိတာ၊ကေလးစာၾကည့္တိုက္ မရွိတာ၊ အမ်ိဳးသား စာစုစာရင္း မရွိ
တာ၊ ႏိုင္ငံျခားစာအုပ္ မဝယ္တာ ဗမာ အမ်ိဳးသားစာၾကည့္တိုက္ တစ္ခုတည္းသာ ရွိပါေတာ႔ေၾကာင္းကို မ်က္ရည္နဲ႔
ေရးလိုက္ရပါတယ္။

လက္ရွိ အမ်ိဳးသား စာၾကည့္တိုက္ႀကီးရဲ႕ အေျခအေနကို ကၽြန္ေတာ္ သိရွိမွတ္မိသမွ် တင္ျပခ်င္ပါတယ္။ အမ်ားသိၾကၿပီး
ျဖစ္တဲ႔အတိုင္း အထက္ ဗမာႏိုင္ငံကို အဂၤလိပ္တို႔ မသိမ္းမီ ၁၈၈၃ ခုႏွစ္မွာ ေအာက္ဗမာျပည္ဝန္ရွင္ေတာ္မင္းႀကီး
ဆာခ်ားလ္ အက္ဒြပ္ ဘားနဒ္ (နယ္ခ်ဲ႕) တည္ေထာင္ခဲ႔တဲ႔ ဘားနဒ္ အခမဲ႔ ပိဋကတ္တိုက္ကိုဗမာျပည္ လြတ္လပ္ေရး ရ
တဲ႔ႏွစ္မွာ ရန္ကုန္ ျမဴနီစပယ္ စာၾကည့္တိုက္ သေဘာမ်ိဳး ဆက္ခံ ထိန္းသိမ္းခဲ႔ရာက၁၉၅၂ က်မွ အစိုးရကို ေပးအပ္ခဲ႔
တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီေတာ႔မွ ႏိုင္ငံေတာ္ စာၾကည့္တိုက္ သေဘာမ်ိဳးနဲ႔ဂ်ဴဗလီေဟာကို ေရႊ႕ေစခဲ႔ပါတယ္။ စစ္တပ္
အာဏာသိမ္းတဲ႔ ၁၉၆၂ မွာ ပန္းဆိုးတန္း၊ တိုက္အမွတ္ ၁၆၆၊ဒုတိယထပ္နဲ႔ တတိယထပ္ကို ပို႔ၿပီး ပိတ္ထားခဲ႔ပါတယ္။
၁၉၆၅ ခုႏွစ္ ကုန္ခါနီးမွ ျပန္ဖြင္႔ပါတယ္။ ျမဴနီစပယ္ၿမိဳ႕ေတာ္ခန္းမမွာ ဖြင္႔တာပါ။ ၁၉၇၄ က်မွ ကမ္းနားလမ္း ေျခာက္
ထပ္ရံုးကို ေျပာင္းၿပီး ျပန္ဖြင္႔ျဖစ္ပါတယ္။

အမည္အမ်ိဳးမ်ိဳး၊ ေနရာအမ်ိဳးမ်ိဳး ရွစ္ႀကိမ္ ေျပာင္းၿပီးပါၿပီ။

21 February 1883 when the Commissioner of Lower Myanmar, Sir Charles Edward Bernard opened

a library, with his collection of books, in the centre of Rangoon (presently No 1 State High School,

Latha Township). This library was the first free public library in Myanmar.

အခုလက္ရွိ အမ်ိဳးသား စာၾကည့္တိုက္ႀကီးဟာ ၁၉၉၅ ခုႏွစ္က စၿပီး တာေမြ သုႆန္ေဟာင္းႀကီးထဲမွာ စတင္
ေဆာက္လုပ္ခဲ႔ပါတယ္။ ေျမဧက ၁၀ ဧကေလာက္ က်ယ္ပါတယ္။ အထပ္ ရွစ္ထပ္ ရွိပါတယ္။ သခၤ်ဳိင္းထဲမွာရွိေပမယ္႔
ခမ္းနားပါတယ္။ ၂ ႏွစ္နဲ႔ အၿပီးေဆာက္မယ္ ဆိုေပမယ္႔ ကၽြန္ေတာ္ ျပည္ပ ထြက္လာတဲ႔ ၂၀၀၂ႏိုဝင္ဘာထိ မၿပီးေသး
ပါဘူး။ ၁၀ ႏွစ္ေလာက္ ၾကာသြားတယ္ ထင္ပါတယ္။ မၿပီးေသးေပမဲ႔ ၁၉၉၉ ခုႏွစ္ကစၿပီးေရႊ႕ပါတယ္။ ေပပုရပိုက္ေတြ
ကို အဖိုးအခယူၿပီး ငွားဖို႔ဆိုထင္ပါရဲ႕၊ ဗိုလ္တစ္ေထာင္ ေကာလိပ္ကို ေရႊ႕လိုက္ေသးတယ္လို႔ ၾကားရပါတယ္။ ဆာလာ
အိတ္ေတြနဲ႔ ထည့္သြင္း ေရႊ႕ေျပာင္းေတာ႔၊ ရွစ္ခါေရႊ႕ ရွစ္ခါ က်ိဳးပဲ႔မွာပါပဲ။

ကၽြန္ေတာ္ထြက္လာၿပီး ျမန္မာတိုင္း သတင္းစာမွာ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္က ေဖာ္ျပတဲ႔ စာရင္းအရ စာနယ္ဇင္း ၆ ဒႆမ၅ သိန္း
ခန္႔အနက္ စာအုပ္ ၁ ဒႆမ ရွစ္သိန္းေက်ာ္ ရွိတယ္လို႔ ေဖာ္ျပပါတယ္။ ခုအခါ ေရႊ႕ေျပာင္းၿပီးလို႔မွအသားမက်ခင္ ဒီ
အေဆာက္အအံုႀကီးကို ေလလံပစ္ၿပီး ေရာင္းစားေတာ႔မယ္လို႔ ၾကားလိုက္ေတာ႔ အရပ္ရပ္ေနျပည္ေတာ္ ၾကားလို႔မေတာ္
ျဖစ္ၿပီး သုေတသီ ပညာတတ္ ေလာကမွာ အေတာ္ တုန္လႈပ္ သြားခဲ႔ရပါတယ္။

သုေတသီေတြက ဝိုင္းၿပီး မေရႊ႕ေအာင္ ပန္ၾကားဖို႔ ေကာင္းပါတယ္။

During the Second World War, the Library was damaged but many books and almost all manuscripts

were saved. In 1952, the Library was transferred to the Myanmar Government. It moved to the

Jubilee Hall on the Shwedagon Pagoda Road and was reopened as the National Library of Myanmar

under the Ministry of Culture.

တကယ္ဆိုရင္ အမ်ိဳးသား စာၾကည့္တိုက္ဆိုတာ အမ်ိဳးသားစာေပေတြ သိမ္းဆည္းထားရာ ေနရာျဖစ္ၿပီးသုေတသီ
သံုးစြဲသူေတြနဲ႔ နီးကပ္ လြယ္ကူတဲ႔ ေနရာမွာ ရွိရပါမယ္။ အမ်ိဳးသား စာၾကည့္တိုက္ အမ်ိဳးအစားျပည္သူ႔ စာၾကည့္တိုက္
ေတြဟာ တိုင္းနဲ႔ျပည္နယ္တိုင္းမွာ ရွိပါတယ္။ မႏၲေလး၊ ေမာ္လၿမိဳင္ စတဲ႔ တိုင္းနဲ႔ျပည္နယ္ၿမိဳ႕ေတာ္ေတြမွာ ရွိပါတယ္။
ဒါကို ရန္ကုန္တိုင္း စာၾကည့္တိုက္အျဖစ္ နာမည္ေျပာင္းၿပီး ေနျပည္ေတာ္သစ္မွာစာၾကည့္တိုက္ အသစ္ တည္ေထာင္
ဖြင္႔လွစ္ ထားရွိၿပီး အထူးလိုအပ္တဲ႔ စာအုပ္မ်ိဳးေတြကို အသစ္ကူးယူထားရွိသင္႔ပါတယ္။

လြတ္လပ္ေရးရတာ ႏွစ္ ၆၀ ၾကာမွ ကိုယ္ပိုင္ အေဆာက္အအံုနဲ႔ ထားခြင္႔ရတဲ႔ စာၾကည့္တိုက္ႀကီးမွာ ေငြသံုးဘတ္ဂ်က္
နည္းလို႔ ႏိုင္ငံျခား စာအုပ္သစ္ေတြ မဝယ္ႏိုင္ပါဘူး။ စာအုပ္ခ်င္း ဖလွယ္တာပဲ ရွိပါတယ္။ ခဲယမ္းမီးေက်ာက္၊ စစ္ေလ
ယဥ္၊ စစ္ကားေတြပဲ ဝယ္ေနရတာကိုး။ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္က တစ္ႏွစ္လံုးမွ ငါးေသာင္းပဲရၿပီးတိုးေတာင္းလို႔ ခုနစ္ေသာင္းပဲ
ရခဲ႔ပါတယ္။ ဝန္ထမ္းက ေန႔စား၊ လေပး၊ ဆန္ ၁၂ ျပည္နဲ႔ ခန္႔ထားသူေတြပါမွ၂၅ ေယာက္ေလာက္ပဲ ရွိခဲ႔တာပါ။
ဝန္ထမ္းမေလာက္လို႔ အမ်ိဳးသား စာစုစာရင္း အျပည့္အစံု မလုပ္ႏိုင္ခဲ႔တာဟာလည္း ကမာၻ႔အံ့ဖြယ္ပါပဲ။ စာၾကည့္တိုက္
တစ္တိုက္လံုးရဲ႕ စာစုစာရင္း စနစ္တက် မထားႏိုင္ေတာ႔စာၾကည့္တိုက္ခ်င္း စာရင္းဖလွယ္တာမ်ိဳး မလုပ္ႏိုင္တာလည္း
ကမာၻ႔အံ့ဖြယ္ပါပဲ။ ဘန္ေကာက္က အမ်ိဳးသားစာၾကည့္တိုက္မွာ ပင္မ စာၾကည့္တိုက္ အေဆာက္အအံုမွာပဲ တစ္ရာ႔
အစိတ္ေလာက္ ရွိပါတယ္။ စာအုပ္ဆိုင္ႀကီးေတြမွာေတာင္ ကေလးစာဖတ္ခန္း ရွိေပမယ္႔ ဗမာျပည္မွာ စာၾကည့္တိုက္မွာ
ကေလးစာဖတ္ခန္း၊ ကေလးစာၾကည့္တိုက္ မရွိပါဘူး။ သူမ်ားႏိုင္ငံေရာက္ ဗမာလူငယ္ေတြက ကေလးစာအုပ္ေဟာင္း
ေတြ လွဴေတာ႔သူေတာင္းစာႏိုင္ငံ မဟုတ္ဘူးဆိုၿပီး ဗိုလ္ခင္ၫြန္႔က ျငင္းပယ္ ခဲ႔ဖူးပါတယ္။ ဒီမိုကေရစီေခတ္က ရန္ကုန္
မွာျပည္သူ႔ စာၾကည့္တိုက္ေခၚ အမ်ားသံုး စာၾကည့္တိုက္ ရွစ္တိုက္ ရွိခဲ႔သတဲ႔။ ခုရွိတဲ႔ စာေပဗိမာန္ စာၾကည့္တိုက္နဲ႔ ဂႏၵီ
စာၾကည့္တိုက္တို႔ဟာ အသက္မဝင္ေတာ႔ သေလာက္ပါပဲ။ ဒါေၾကာင္႔ ပုဂၢလိက စာအုပ္အငွာဆိုင္ ကေလးေတြေပၚေပါက္
လာရတာလည္း ကမာၻ႔အံ့ဖြယ္ပါပဲ။ ႏိုင္ငံျခား ေက်ာင္းသားတစ္ဦးက ထူးဆန္းလို႔ အေသအခ်ာေလ႔လာၿပီး စာတမ္း ေရး
ဖူးပါတယ္။ စာၾကည့္တိုက္ေတြ မရွိလို႔ ဒီလိုျဖစ္ရတယ္ ဆိုတာကိုေတာ႔ ထပ္ဆင္႔ အံ့ၾသသြားရေလရဲ႕။

ရန္ကင္းၿမိဳ႕နယ္၊ ဆည္ေျမာင္းဝင္း အတြင္းေရာက္ အိမ္နိမ္႔စံ အမ်ိဳးသား စာၾကည့္တိုက္။

ႏိုင္ငံျခားကလွဴတဲ႔ စာအုပ္ေဟာင္းေတြကို ျငင္းပယ္ခဲ႔ဖူးေပမယ္႔ ျပည္တြင္း စာအုပ္ဆိုင္ေတြက ေရာင္းက်န္စာအုပ္
ေဟာင္းေတြကိုေတာ႔ အလွဴခံၿပီး ေက်းလက္ စာၾကည့္တိုက္၊ ရပ္ကြက္ စာၾကည့္တိုက္ ကေလးေတြဖြင္႔ခိုင္းေနတယ္
လို႔ ၾကားရပါတယ္။ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ ဝမ္းသာပါတယ္။ ဒါေပမဲ႔ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ လႈပ္ရွားခြင္႔မရွိပါဘူး။ ၾကံ့ဖြတ္နဲ႔ စြမ္း
အားရွင္ အစိတ္သား (တမတ္သား) ပါဝင္ၿပီး ႏိုင္ငံေရးမပါေအာင္ ႀကီးၾကပ္ေနတယ္လို႔ၾကားရေတာ႔ စိတ္မေကာင္းပါဘူး။

ကၽြန္ေတာ္တို႔ ေက်ာင္းသားဘဝက မႏၲေလး လမ္းမေတြတစ္ေလွ်ာက္မွာ စာဖတ္ခန္းေလးေတြ မိႈလို ေပါက္ေနပါတယ္။
အနည္းဆံုးေတာ႔ သတင္းစာမ်ိဳးစံု ဝင္ၾကည့္လို႔ ရပါတယ္။ နတ္ႏြယ္တို႔၊ ေမာင္မိုးသူတို႔လိုစာေပသမားေတြဟာ မႏၲေလး
ဒီဘိုးဘိုးတာ စာၾကည့္တိုက္က ေမြးထုတ္ လိုက္ခဲ႔တာပါတဲ႔။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ဆိုရင္မႏၲေလး မီးရထားရပ္ကြက္ စာၾကည့္
တိုက္နဲ႔ ႀကီးျပင္းလာခဲ႔ ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ရြာ၊ တင္မိုးတို႔ရြာေတြမွာလည္း စာၾကည့္တိုက္ေလးေတြ ရွိပါတယ္။ ေက်း
လက္ စာၾကည့္တိုက္ ကေလးေတြက အာရွလူငယ္ေလးေတြ ေပၚထြက္လာခဲ႔ပါတယ္။ သူတို႔ဟာ ဖက္ဆစ္ ေတာ္လွန္ေရး
သားေကာင္းေလးေတြအျဖစ္ ႀကီးျပင္း ထြန္းကားလာခဲ႔ပါတယ္။ စာၾကည့္တိုက္ေတြ ဖြင္႔လိုက္တာဟာ ေထာင္တံခါးေတြ
ပိတ္တာနဲ႔ အတူတူပဲလို႔ ငယ္ငယ္က မွတ္ခဲ႔ရပါတယ္။ ခုေတာ႔ ေထာင္ေတြပဲ ထပ္တိုးလာၿပီး စာၾကည့္တိုက္ေတြက ပိတ္
ကုန္ပါတယ္။ တိုင္းျပည္ရဲ႕ အနာဂတ္ကိုဒါတစ္ခုနဲ႔ပဲ တြက္လို႔ ရေနပါၿပီ။ ၿမိဳ႕လယ္က ဂ်ဴဗလီေဟာလို၊ သမိုင္းဝင္
အေဆာက္အအံု၊ စာၾကည့္တိုက္၊ျပတိုက္ေဟာင္း ေနရာေတြကို ဖ်က္ၿပီး စစ္သမိုင္းျပတိုက္ ေဆာက္သတဲ႔။ သမိုင္းဝင္
အတြင္းဝန္ရံုးကိုလည္း ေရာင္းစားေတာ႔မတဲ႔။ ဘႏွဖူး သိုက္တူးရက္ေလျခင္း။ ေနာင္တစ္ေခတ္ရဲ႕ ေအာင္စစ္သည္ေတြ
ဟာ စစ္တန္းလ်ားေတြ ေရာင္းပစ္ၾကပါစို႔။ အက်ဥ္းေထာင္ အခ်ဳပ္ခန္းေတြ ေရာင္းပစ္ၾကပါစို႔။ ပုဂံေခတ္ ပိဋကတ္တိုက္
အစဥ္အလာကို ျပန္လည္ ထူေထာင္ၾကပါစို႔။

ေမာင္စြမ္းရည္
၂၀၀၈ ဇန္နဝါရီ

သူတို႔ဆီက စာၾကည့္တိုက္မ်ား